Τι είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ένας κακοήθης όγκος που αναπτύσσεται στην εσωτερική επιφάνεια του παχέος εντέρου.
Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Κάθε χρόνο ο καρκίνος του παχέος εντέρου διαγιγνώσκεται σε 1.000.000 ανθρώπους, ενώ το 2002 αναφέρθηκαν 500.000 θάνατοι απο αυτή την αιτία σε παγκόσµια κλίµακα. Στις ∆υτικές κοινωνίες, αποτελεί τον τρίτο σε συχνότητα καρκίνο για άντρες και γυναίκες και τη δεύτερη σε σειρά αιτία θανάτου από καρκίνο. Στην Ευρώπη η υψηλότερη θνησιµότητα παρατηρείται σε άνδρες και γυναίκες των ανατολικών και βο- ρειοδυτικών χωρών. Χαµηλότερη είναι η θνησιµότητα στις χώρες της νότιας Ευρώπης.
Παρά το ότι η Ελλάδα καταλαµβάνει τη χαµηλότερη θέση ανάµεσα στις χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης, ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι σηµαντική αιτία θνησιµότη- τας (8,7 θάνατοι ανά 100.000 πληθυσµού) και αποτελεί την τρίτη σε σειρά αιτία θανάτου από κακοήθη νεοπλάσµατα. Η συχνότητα στα δύο φύλα είναι παρόµοια, µε τη διαφορά, ότι στους άνδρες είναι αυξηµένη η συχνότητα του καρκίνου του ορθού. Η πιθανότητα ενός ατόµου, χωρίς συµπτώµατα, να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του τη νόσο πλησιάζει το 6% και για τα δύο φύλα, ενώ περίπου οι µισοί από αυτούς θα πεθάνουν από τη νόσο.
Που οφείλεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Τα αίτια του καρκίνου του παχέος εντέρου παραµένουν άγνωστα. Πιστεύεται ότι στη δηµιουργία του συµµετέχουν γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Οι γενετικοί παράγοντες µπορεί να καθορίσουν ποια άτοµα έχουν την προδιάθεση να αναπτύξουν τη νόσο, ενώ οι διαιτητικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες µπορεί να καθορίσουν ποιά από τα παραπάνω άτοµα σε κίνδυνο, τελικά θα εµφανίσουν τον καρκίνο.
Πως προκαλείται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Το παχύ έντερο αποτελεί το τελευταίο τµήµα του πεπτικού µας σωλήνα. Οι τροφές µετά την είσοδό τους στο στοµάχι οδηγούνται στο λεπτό έντερο, όπου απορροφούνται τα θρεπτικά συστατικά και ότι αποµένει καταλήγει στο παχύ έντερο και αποβάλλεται µετά από µία ή δύο ηµέρες. Φυσιολογικά τα κύτταρα που καλύπτουν το εσωτερικό του παχέος εντέρου (βλεννογόνο) σταµατούν να πολλαπλασιάζονται, πεθαίνουν, αποµακρύνονται µε τα κόπρανα µετά από λίγες µέρες και αντικαθίστανται από καινούργια. Οταν συµβούν, για άγνωστο λόγο, βλάβες στα γονίδια των κυττάρων αυτών, τα κύτταρα οδηγούνται σε συνεχή πολλαπλασιασµό µε αποτέλεσµα την δηµι ουργία ενός διαφοροποιηµένου ιστού που προβάλλει µέσα στο έντερο και ονοµάζεται πολύποδας. Ο πολύποδας είναι καλοήθης όγκος και δεν δηµιουργεί συνήθως συµπτώµατα . Εάν συµβούν και άλλες βλάβες στα γονίδια των κυττάρων του πολύποδα τότε αναπτύσσεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου αναπτύσσονται πάνω σε πολύποδα και για το λόγο αυτό η αφαίρεση των πολυπόδων µπορεί να προλάβει την ανάπτυξη του καρκίνου. Ευτυχώς, όλοι οι πολύποδες δεν εξελίσσονται σε καρκίνο.
Ποια είναι η επίδραση της διατροφής στην καρκινογένεση του παχέος εντέρου;
Οι διατροφικές συνήθειες αποτελούν έναν από τους σηµαντικότερους περιβαλλοντικούς παράγοντες, που έχουν µελετηθεί σχετικά µε τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Επιδηµιολογικές µελέτες δείχνουν ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης είναι χαµηλότερος στους πληθυσµούς µε αυξηµένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών και ότι ο κίνδυνος αυτός µεταβάλλεται µε την αλλαγή της δίαιτας. Παραµένει, ωστόσο αδιευκρίνιστο αν ένα συγκεκριµένο στοιχείο της τροφής, ή ο τρόπος µαγειρέµατος ή κάποια φυτοχηµική παρέμβαση ευθύνεται για αυτή την σχέση. Πιθανόν, όχι µόνο η ποσότητα, αλλά και ο τύπος των φυτικών ινών να έχει σηµασία στην πρόληψη του καρκίνου. Συσχέτιση µε την εµφάνιση της νόσου φαίνεται να υπάρχει και µε την κατανάλωση του κόκκινου κρέατος και ενδεχοµένως του ποσοστού ζωικού λίπους στο σύνολο των ηµερήσιων θερµίδων. Αντίθετα, τα πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα έλαια (ιχθυέλαια) και το ελαιόλαδο, που περιέχει κυρίως µονοακόρεστα λίπη, πιστέυεται ότι ασκούν προστατευτική δράση στην εµ- φάνιση της νόσου.
Αλλα συµπληρώµατα της διατροφής όπως οι βιταµίνες A, C και E, η β-καροτίνη και το σελήνιο, που δρουν ως αντιοξειδωτικοί παράγοντες, καθώς και η βιταµίνη D, έχουν µελετηθεί χωρίς όµως να τεκ µηριώνεται η αποτελεσµατικότητά τους στην πρόληψη των πολυπόδων και του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η λήψη ασβεστίου φαίνεται κάπως πιο αποτελεσµατική στην ελάττωση της επίπτωσης των πολυπόδων, ενώ υπάρχουν ενδείξεις από προοπτικές µελέτες και για τη χρησιµότητα του φυλλικού οξέος. Κλινικές µελέτες και επιδηµιολογικές παρατηρήσεις επιβεβαιώνουν τον προστατευτικό ρόλο της ασπιρίνης και των µη στεροειδών αντιφλεγµονωδών φαρµάκων (ΜΣΑΦ), χρειάζεται όµως περαιτέρω διερεύνηση για την ασφαλή χρήση τους στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου, λόγω των σοβαρών παρενεργειών που µπορεί να προκαλέσει η χρόνια λήψη τους. Τέλος, η απουσία άσκησης και η παχυσαρκία έχουν επίσης σχετιστεί µε αυξηµένο κίνδυνο εµφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Το κάπνισµα σχετίζεται µε τον καρκίνο του παχέος εντέρου;
Οι καπνιστές φαίνεται να έχουν µεγαλύτερο κίνδυνο εµφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου και κυρίως καρκίνου του ορθού (του τελικού τµήµατος του παχέος εντέρου). Ο κίνδυνος αυτός εξαρτάται από τη διάρκεια και την ποσότητα του καπνίσµατος και γίνεται ορατός µετά από 30-40 χρόνια χρήσης, ενώ φαίνεται να ελαττώνεται µε την διακοπή του καπνίσµατος. Την ίδια επιβάρυνση φαίνεται να έχει και το κάπνισµα καπνού µε τη µορφή πούρου ή µε πίπα. Μελέτες υποστηρίζουν ότι το κάπνισµα µπορεί να λειτουργεί σαν παράγοντας έναρξης της νεοπλασµατικής εκτροπής στον καρκίνο του παχέος εντέρου. ∆εδοµένων δε και των άλλων βλαβερών συνεπειών του καπνίσµατος, η διακοπή του θεωρείται ούτως ή άλλως ωφέλιµη.
Με ποια συµπτώµατα εµφανίζεται η νόσος;
- Αίµα µέσα ή πάνω στα κόπρανα
- Αναιµία
- Αλλαγή της σύστασης των κοπράνων.
- Εµφάνιση διάρροιας ή δυσκοιλιότητας ή εναλλαγή διάρροιας – δυσκοιλιότητας.
- Φούσκωµα, κοιλιακός πόνος.
- Αίσθηµα ότι το έντερο δεν αδειάζει πλήρως µετά την κένωση.
- Απώλεια βάρους χωρίς εµφανή αιτία (δίαιτα κλπ)
- Επίµονη κόπωση.
Συχνά ο καρκίνος του παχέος εντέρου δεν εµφανίζει συµπτώµατα, όταν είναι σε αρχικό στάδιο. Πρέπει όµως ο ασθενής να συµβουλευτεί τον γιατρό του, αν εµφανιστεί κάποια από τις παρακάτω εκδηλώσεις:
Αυτές οι εκδηλώσεις µπορεί να υποδηλώνουν ότι υπάρχει κάποιο πρόβληµα στο παχύ έντερο, που δεν είναι κατ’ ανάγκη καρκίνος. Χρειάζεται όµως να ελεγχθούν από το γιατρό ιδιαίτερα αν επιµένουν πάνω από δύο εβδοµάδες.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση µπορεί να γίνει µε την κολονοσκόπηση ή µε την ακτινογραφία του παχέος εντέρου. Η κολονοσκόπηση γίνεται από ειδικό γιατρό, µε την εισαγωγή ενός εύκαµπτου σωλήνα από την έξοδο του εντέρου. Προηγείται βέβαια καθαρισµός µε λήψη καθαρτικού, που συστήνει ο γιατρός. Με το όργανο αυτό, εάν βρεθεί µία ύποπτη βλάβη στο έντερο κατά τη διάρκεια της εξέτασης υπάρχει η δυνατότητα να ληφθεί ανώδυνα βιοψία και να σταλεί για εξέταση. Επίσης, αν βρεθεί ένας πολύποδας µε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά που να τον κάνουν εξαιρέσιµο, τότε µπορεί να αφαιρεθεί την ίδια στιγµή ή σε δεύτερο χρόνο από τον γιατρό, που κάνει την εξέταση. Εάν ο καρκίνος εντοπίζεται χαµηλά στο έντερο η διάγνωση µπορεί να γίνει µε την σιγµοειδοσκόπηση που µοιάζει µε την κολονοσκόπηση αλλά εξετάζει µόνο το τελευταίο τµήµα του εντέρου.
Η ακτινογραφία του παχέος εντέρου (ή αλλιώς βαριούχος υποκλυσµός µε διπλή αντίθεση) γίνεται σε ακτινολογικό εργαστήριο. Προηγείται και εδώ καθαρισµός του εντέρου. Εισάγεται από την έξοδο του εντέρου ένας µικρός σωλήνας από όπου διοχετεύεται σκιαγραφική ουσία (βάριο) µέσα στο έντερο και κατόπιν εµφυσάται αέρας. Στη συνέχεια λαµβάνονται ακτινογραφίες του. ∆εν υπάρχει δυνατότητα να ληφθούν βιοψίες από µια ύποπτη βλάβη, κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Μετά τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου, συνιστάται αξονική τοµογραφία κοιλίας για τον έλεγχο της επέκτασης της νόσου και την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου µπορεί να διαγνωσθεί νωρίς, ώστε να είναι θεραπεύσιµος ή µπορεί ακόµα και να προληφθεί;
Η πρώιµη διάγνωση αντιστοιχεί πρακτικά σε πλήρη ίαση. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου στη µεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων αναπτύσσεται πάνω σε πολύποδες. Επίσης ο καρκίνος αυτός παραµένει σε πρώιµο στάδιο, µέσα σε πολύποδα, για πολλά χρόνια. Εποµένως η ανεύρεση νωρίς και η αφαίρεση ενός πολύποδα προλαµβάνει την ανάπτυξη καρκίνου στον πολύποδα αυτό.
Πως γίνεται ο έλεγχος του ασυµπτωµατικού πληθυσµού για
την ανεύρεση πολυπόδων ή του καρκίνου του παχέος εντέρου σε πρώιµο στάδιο;
Σήµερα υπάρχουν εύχρηστες εξετάσεις που µπορούν ανιχνεύσουν έγκαιρα τον καρκίνο ή τους πολύποδες του παχέος εντέρου, σε άτοµα που δεν εµφανίζουν συµπτώµατα. Η δοκιµασία ανίχνευσης αιµοσφαιρίνης στα κόπρανα να είναι µία εύκολη εξέταση που µπορεί να γίνει στο σπίτι και ανιχνεύει µη ορατή ποσότητα αίµατος στα κόπρανα. Για τη σωστή αξιολόγησή της πρέπει υποχρεωτικά να προηγηθεί αποφυγή κάποιων συνηθειών (βούρτσισµα δοντιών κλπ) καθώς και τριήµερη ειδική δίαιτα σύµφωνα µε τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού. Αν η δοκιµασία είναι θετική βάζει την υποψία για περαιτέρω έλεγχο. Η εύκαµπτη σιγµοειδοσκόπηση εξετάζει εσωτερικά το τελευταίο τµήµα του παχέος εντέρου (60 εκατοστά), όπου συνήθως βρίσκονται τα 2/3 των πολυπόδων ή των καρκίνων. Εισάγεται ένας λεπτός, εύκαµπτος σωλήνας µε µία πηγή φωτισµού στο ένα άκρο του που βοηθά τον γιατρό να αναγνωρίζει τις βλάβες. Η εξέταση είναι ανώδυνη, δεν χρειάζεται αναισθησία και µπορεί να γίνει στο ιατρείο. Η ακτινογραφία του παχέος εντέρου (ή αλλιώς βαριούχος υποκλυσµός µε διπλή αντίθεση) γίνεται σε ακτινολογικό εργαστήριο και έχει αναφερθεί παραπάνω.
Τι πρέπει να κάνουν όσοι έχουν θετική κάποια δοκιµασία ελέγχου;
Στους ανθρώπους αυτούς συνιστάται κολονοσκόπηση για τον έλεγχο όλου του παχέος εντέρου, τη λήψη βιοψίας και την αφαίρεση πολυπόδων, αν υπάρχουν, σε µία συνεδρία. Στην εξέταση αυτή µπορεί να χρειαστεί να χορηγηθεί κάποιο κατασταλτικό φάρµακο για την ανακούφιση του ασθενούς.
Απο τί κινδυνεύουµε περισσότερο να εµφανίσουµε καρκίνο του
παχέος εντέρου, και τι πρέπει να κάνουµε;
• Η ηλικία αποτελεί σηµαντικό παράγοντα κινδύνου εµφάνισης της νόσου. Όλα τα άτοµα, ανεξαρτήτως φύλου, και χωρίς κάποιο ιστορικό κινδυνεύουν να εµφανίσουν καρκίνο του παχέος εντέρου µετά την ηλικία των 50 ετών. Αν και ο κίνδυνος αυτός υπάρχει και πριν τα 50 έτη, οι περισσότεροι από το 90% των ανθρώπων που εµφανίζουν καρκίνο του παχέος εντέρου είναι µεγαλύτεροι των 50 ετών. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι:
• η παρουσία ενός ή περισσοτέρων συγγενών α’ βαθµού µε καρκίνο ή πολύποδες του παχέος εντέρου
• η παρουσία αδενωµατώδων πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου στο παρελθόν
• η Οικογενής πολυποδίαση του παχέος εντέρου και το σύνδροµο µη Πολυποδιασικού καρκίνου του παχέος εντέρου
• το ιστορικό µακροχρόνιας και εκτεταµένης Ιδιοπαθούς Φλεγµονώδους νόσου του παχέος εντέρου (Ελκώδης κολίτιδα, ν. Crohn).
• Η έλλειψη φυσικής άσκησης
• Η παχυσαρκία
• Το κάπνισμα
Σήµερα διαχωρίζονται δύο βασικές κατηγορίες κινδύνου, η οµάδα µέσου κινδύνου και η οµάδα υψηλού κινδύνου.
Οµάδα µέσου κινδύνου: Τα άτοµα ηλικίας µεγαλύτερης των 50 ετών θεωρούνται µέσου κινδύνου για την εµφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Μετά την ηλικία αυτή η συχνότητα της νόσου διπλασιάζεται για κάθε δεκαετία ζωής. Σύµφωνα µε τις διεθνείς οδηγίες, τα άτοµα που δεν έχουν κανένα σύµπτωµα αλλά ανήκουν στην οµάδα µέσου κινδύνου, δηλαδή όταν η ηλικία τους είναι µεγαλύτερη από 50 έτη, πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιµασία ανίχνευσης αιµοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε χρόνο και σε εύκαµπτη σιγµοειδοσκόπηση κάθε 3 µε 5 χρόνια, η σε ολική κολονοσκόπηση ανά 10ετία, αν δεν υπάρξουν ευρήµατα. Όταν δεν είναι δυνατή η ολική κολονοσκόπηση πρέπει να γίνεται βαριούχος υποκλυσµός µε διπλή αντίθεση.
Οµάδα υψηλού κινδύνου:
Σε αυτή την οµάδα ανήκουν:
• τα άτοµα µε ατοµικό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου
• τα άτοµα µε οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου
• οι ασθενείς µε µακροχρόνια Ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn.
Το οικογενειακό ιστορικό µπορεί να µας βοηθήσει να ξεχωρίσουµε τις οικογένειες που έχουν βλάβες στα γονίδιά τους, που κληρονοµούνται και προδιαθέτουν στην εµφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Ορισµένα άτοµα που ανήκουν σε αυτές τις οικογένειες µπορεί να εµφανίσουν καρκίνο σε ποσοστό που φτάνει το 100%. Τα άτοµα που ανήκουν στην οµάδα αυτή µπορεί να εµφανίσουν καρκίνο σε µικρότερη ηλικία
Τα άτοµα που ανήκουν στην οµάδα υψηλού κινδύνου πρέπει να υποβάλλονται περιοδικά σε κολονοσκόπηση, ανάλογα µε το ιστορικό τους και ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Ειδικότερα όσοι έχουν έναν ή περισσοτέρους συγγενείς α’ βαθµού µε καρκίνο ή πολύποδες του παχέος εντέρου διαγνωσθέντων σε ηλικία µικρότερη των 60 ετών, πρέπει να ελέγχονται από την ηλικία των 40 ετών. Επίσης όσοι έχουν ιστορικό αδενωµατώδων πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου στο παρελθόν, ιστορικό Οικογενούς πολυποδίασης του παχέος εντέρου ή συνδρόµου µη Πολυποδιασικού καρκίνου του παχέος εντέρου στην οικογένεια ή ιστορικό µακροχρόνιας και εκτεταµένης Ιδιοπαθούς Φλεγµονώδους νόσου του εντέρου (Ελκώδης κολίτιδα, ν. Crohn) πρέπει να ελέγχονται πιο τακτικά στα διαστήµατα που ορίζονται από τον ια- τρό τους.
Πως θεραπεύεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Οι περισσότεροι πολύποδες µπορούν συνήθως να αφαιρεθούν κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης, χωρίς να χρειαστεί εγχείρηση. Η επέµβαση αυτή είναι ανώδυνη και γίνεται µέσα από το κολονοσκόπιο. Ο πολύποδας που αφαιρείται στέλνεται για ιστολογική εξέταση (εξέταση στο µικροσκόπιο). Συνήθως οι πολύποδες είναι καλοήθεις και η αφαίρεσή τους θεωρείται θεραπευτική. Εάν όµως βρεθεί µία εστία καρκίνου µέσα στον πολύποδα αλλά περιορίζεται µόνο εκεί, τότε η αφαίρεση θεωρείται πλήρης και δεν χρειάζεται άλλου είδους παρέµβαση. Εάν η εξέταση στο
µικροσκόπιο δείχνει ότι πιθανά δεν έχουν αφαιρεθεί όλα τα καρκινικά κύτταρα µαζί µε τον πολύποδα τότε µπορεί να χρειαστεί µια δεύτερη κολονοσκόπηση ή χειρουργική αφαίρεση του τµήµατος του εντέρου, όπου υπήρχε αυτός ο πολύποδας.
Η ανεύρεση καρκίνου που έχει καταλάβει όλο τον πολύποδα ή έχει προχωρήσει στο τοίχωµα του εντέρου χρειάζεται χειρουργική αφαίρεση. Το είδος της χειρουργικής επέµβασης ποικίλλει και εξαρτάται από τη θέση του καρκίνου. Σε µερικές περιπτώσεις, που σήµερα όµως είναι σπάνιες, αν ο όγκος είναι πολύ κοντά στην έξοδο του εντέρου, µπορεί να χρειαστεί να δηµιουργηθεί ένα άνοιγµα του εντέρου στο τοίχωµα της κοιλιάς, από όπου θα ενεργείται ο ασθενής. Το άνοιγµα αυτό λέγεται κολοστοµία και είναι έτσι φτιαγµένο ώστε να προσαρµόζεται σ΄ αυτό ένα σα- κουλάκι, που θα µαζεύει τα κόπρανα και θα αλλάζεται συχνά από τον ασθενή. Μετά την χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου, εκτιµάται αν θα χρειαστεί συµπληρωµατική θεραπεία.
Τι χρειάζεται µετά την χειρουργική επέµβαση;
Οσοι έχουν εµφανίσει στο παρελθόν πολύποδα(ες) µπορεί να εµφανίσουν και άλλους αργότερα. Επίσης οι ασθενείς που είχαν καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν αυξηµένο κίνδυνο να ξαναεµφανίσουν στο µέλλον καρκίνο ή πολύποδες. Γι’ αυτό το λόγο συνιστάται περιοδική παρακολούθηση των ασθενών αυτών µε κολονοσκόπηση.
Τι σηµαίνει για τα άλλα µέλη της οικογένειας η εµφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου σε κάποιο µέλος της;
Εάν το µέλος της οικογένειας που παρουσίασε τον καρκίνο είναι ηλικίας <45 ετών ή εάν στην οικογέ- νεια ο καρκίνος είναι συχνός ανεξαρτήτως ηλικίας, τότε πιθανά να υπάρχει ένα σύνδροµο που κληρονοµείται. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα αδέλφια και τα παιδιά του µέλους αυτού θα πρέπει να συµβουλευτούν έναν ειδικό γιατρό, ώστε να προσδιοριστούν οι κατάλληλες εξετάσεις, που πρέπει να γίνουν. Καλό είναι σε κάθε περίπτωση κρούσµατος καρκίνου του παχέος εντέρου στην οικογένεια, οι συγγενείς α’ βαθµού να συµβουλεύονται το γιατρό τους.
Γενικές αρχές
• Ο καρκίνος του παχέος εντέρου µπορεί να θεραπευτεί πλήρως.
• Η ίαση είναι πιο πιθανή όταν βρεθεί σε αρχικό στάδιο.
• Ασυνήθιστα συµπτώµατα από την κοιλιά ή αλλαγές ή αίµα στις κενώσεις πρέπει να αναφέρονται αµέσως στο γιατρό.
• Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών
και ασβεστίου πιθανότατα προφυλάσσει από τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Το αντίθετο συµβαίνει µε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ζωικού λίπους
και καπνίσµατος.
• Ο καρκίνος στις περισσότερες περιπτώσεις αναπτύσσεται πάνω σε πολύποδα
• Η αφαίρεση των πολυπόδων προλαµβάνει
την εµφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου.
• Η αφαίρεση των πολυπόδων ή του καρκίνου υπαγορεύει την ανάγκη παρακολούθησης ανά συγκεκριµένα χρονικά διαστήµατα.
• Οι άνω των 50 ετών χωρίς συµπτώµατα πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιµασία ανίχνευσης αιµοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε χρόνο και σε εύκαµπτη σιγµοειδοσκόπηση κάθε 3 µε 5 χρόνια ή σε κολονοσκόπηση ανά 10ετία περίπου, αν δεν υπάρξουν ευρήµατα.
• Οι στενοί συγγενείς των ασθενών που εµφάνισαν καρκίνο του παχέος εντέρου, ιδιαίτερα αν τον εµφάνισαν σε νεαρή ηλικία πρέπει να συµ- βουλευτούν ειδικό γιατρό.